Hormonen gebruiken bij overgang veilig verklaard. Is het veilig?

Jarenlang bracht men hormoonvervangende therapie in verband met kanker. Nu is de therapie veilig verklaard als behandeling van overgangsklachten. Is het veilig? Een samenvatting van een onthullend artikel op:

Bron: www.medischdossier.org, auteur Bryan Hubbard

Meer dan 50 jaar slikten vrouwen synthetische hormonen als vervanging van oestrogeen om door de overgang te komen. In 2002 verklaarde een grote studie dat dit de kans op borstkanker vergrootte. Nieuw recent onderzoek stelt dat die gevaren overdreven zijn en dat vrouwen hormoontherapie kunnen overwegen. Hoe kan het dat onderzoeken elkaar zo tegenspreken: dat komt doordat de fabrikanten van hormoonsuppletietherapie (HST) ons de afgelopen 60 jaar op het verkeerde been hebben gezet. We moeten even de geschiedenis en het geld volgen.

Hubbard: In 1942 kwam het eerste merk op de markt: Premarin, gemaakt van geconjugeerde oestrogenen. Maar al in 1950 zagen artsen een toename in het aantal gevallen van baarmoederkanker bij vrouwen die het middel slikten. Wyeth, de fabrikant, introduceerde een nieuw middel, waaraan progestageen (een hormoon dat net zo werkt als het natuurlijke progesteron) was toegevoegd. Dat werd in 1994 tot de markt toegelaten.
Het nieuwe combinatiepreparaat werd ‘aan de vrouw’ gebracht met de boodschap dat ze jong en sexy zouden blijven. Het middel zou osteoporose tegengaan, een ander probleem dat na de menopauze opduikt. En het zou goed zijn voor het hart.
Amerikaanse artsen werden zelfs aangeklaagd als ze het niet voorschreven. En de fabrikant adviseerde artsen om in hun patiëntenbestand alle vrouwen boven de 45 op te zoeken aan wie ze HST konden voorschrijven.
Op het hoogtepunt werden alleen al in Amerika 126 miljoen recepten voor hormoontherapie per jaar uitgeschreven, goed voor een omzet van 3 miljard dollar voor Wyeth.

De kans op borstkanker nam met 2,3 % toe voor ieder jaar dat HST werd geslikt. (Gemiddeld 11 jaar lang). Het risico blijft nog 5 jaar lang.

Het Womens Health Initiative onderzoek van 2002 toonde een verband aan tussen HST en borstkanker, bloedstolsels en beroertes.

Hubbard: „De trial van het WHI was een doorbraak. De resultaten waren zo alarmerend dat het onderzoek vroegtijdig werd stopgezet om de levens van de deelneemsters niet in gevaar te brengen. De onderzoekers hadden ontdekt dat de combinatietherapie (oestrogeen en progestageen) de kans op een hartinfarct met 29 procent verhoogde, de kans op een beroerte met 41 procent en de kans op borstkanker met 26 procent bij de 161.000 postmenopauzale participanten. De verkoop van HST zakte in. Wyeths omzet aan HST was in 2003 nog maar 880 miljoen dollar. Het bedrijf zette alles op alles om zijn pillen in een positief daglicht te stellen. In een parlementaire hoorzitting in de VS in 2008 bleek dat Wyeth en andere fabrikanten reclamebureaus artikelen hadden laten schrijven, en vervolgens vooraanstaande academici betaalden om hun naam eronder te zetten: het zogenaamde ghostwriting.6
Maar er volgde nog meer slecht nieuws voor Wyeth. Een onderzoek in Oxford kwam met dezelfde verontrustende resultaten. De Million Women Study deed onderzoek bij vrouwen van 50 of ouder naar de veiligheid van HST, dat de helft van de deelneemsters gebruikte. In het eerste rapport stond dat de combinatietherapie de kans op borstkanker verdubbelde, en de oestrogeenimplantaten gaven een 1,6 keer zo groot risico. Maar het risico daalde naarmate iemand langer gestopt was met de therapie.

… Slachtoffers
Maar het risico op kanker was niet verdwenen. De onderzoekers van de Million Women Study schatten dat 1300 Britse vrouwen eierstokkanker hebben gekregen als gevolg van HST, waarvan er 1000 zijn overleden. Het beeld is nog verontrustender als we er de Amerikaanse aantallen aan toevoegen: dan zijn er sinds het begin van de negentiger jaren 230.000 Amerikaanse en Britse vrouwen aan kanker overleden door HST.
Het aantal gevallen van borstkanker nam dan ook sterk af na 2003, het jaar na de WHI-studie.”

Wyeth werd overgenomen door Pfizer, dat in 2014 1,6 miljard dollar betaalde aan kankerclaims. Het hof nam het Pfizer kwalijk dat het de therapie promootte terwijl het wist dat het kanker kon veroorzaken. 

„Twee mislukte medicijnen
Maar het middel Duavive is niet zo nieuw als Pfizer suggereert. Het is in feite een bewerking van Aprela, een combinatiepreparaat dat Wyeth al in 1999 had geprobeerd op de markt te brengen, maar zonder succes. De andere stof die erin zit, bazedoxifeen, was een niet goedgekeurd geneesmiddel tegen osteoporose.
Dus eigenlijk is Duavive een combinatie van twee middelen die als aparte stof niet door de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA waren goedgekeurd. „

Een klein onderzoek van Nachtigall met 80 en 56 vrouwen vond geen nadelige effecten van HST. Op basis hiervan werd het weer veilig verklaard. Maar dit is een te kleine groep om significante uitkomsten te krijgen. Eerder onderzoek dat schade door HST aantoonde was gedaan onder een miljoen vrouwen. (Million women study Engeland).

„Gelukkig dat het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) nog steeds de risico’s op cardiovasculaire aandoeningen en borstkanker onderkent. In haar behandelingsrichtlijn worden deze benoemd. Het advies is om alleen bij ernstige klachten hormoontherapie voor te schrijven en de duur van de behandeling te beperken tot zes maanden.

Conclusie:

Hoe erg de overgang ook kan zijn – en hoezeer hormoontherapie de kwaliteit van leven ook kan verbeteren – iedere vrouw moet zich ernstig afvragen of de risico’s van HST wel de moeite waard zijn.

[Literatuur:]
1 Fert Stert, 2015; 104(3): e5-e6
2 JAMA, 2002; 288: 321-33
3 Lancet, 1997; 350: 1047-59
4 N Engl J Med, 1989; 321: 293-7
5 N Engl J Med, 1985; 313: 1038-43
6 The New York Times, 12 december 2008
7 Lancet, 2003; 362: 419-27
8 Lancet, 2005; 365: 1543-51
9 Lancet, 2007; 369: 1703-10
10 JAMA, 2007; 297: 1465-77
11 The Telegraph, 22 mei 2012
12 N Engl J Med, 2007; 356: 1670-4
13 71st Annual Meeting of the American Society for Reproductive Medicine in Baltimore, Maryland, 19 oktober 2015: abstract O-12
14 www.nhg.nl

 Feiten over de overgang
• De laatste menstruatie wordt de menopauze genoemd. In de jaren ervoor en erna zoeken de hormonen een nieuw evenwicht. Die periode noemen we de overgang.
• De gemiddelde leeftijd waarop de overgang begint, is 51. Maar ook 1 op de 100 vrouwen onder de 40 heeft er al mee te maken.
• De overgang begint als het endocriene systeem van de vrouw (vooral de eierstokken) minder oestrogeen, progesteron en testosteron gaat produceren.
• Niet alle vrouwen in de overgang hebben klachten: 20 procent niet.
• De gemiddelde duur van de overgang is 4 jaar, maar sommige vrouwen hebben wel 12 jaar lang last van de symptomen.
• De overgang begint vaak met een ander menstruatiepatroon: korter na elkaar en heviger. Vervolgens worden de pauzes steeds langer en uiteindelijk blijft de menstruatie uit. Als een vrouw 12 maanden niet meer menstrueert, heeft de menopauze plaatsgevonden. Het tijdstip is dus pas achteraf vast te stellen.
• Typische overgangsverschijnselen zijn opvliegers en nachtelijk zweten.

Wat zijn de alternatieven bij overgangsklachten?
Er zijn tal van beproefde alternatieven om de symptomen van de overgang te behandelen.
Broze botten/osteoporose: neem een vitamine D-supplement. In een onderzoek van het Addenbrooke Ziekenhuis in Cambridge bleken zelfs lage doses de kans op breuken spectaculair te verlagen vergeleken met een placebo.1 Ook borium kan postmenopauzale osteoporose helpen voorkomen, omdat de stof het lichaam helpt meer oestrogeen te maken.2
Opvliegers: probeer omega 3-vetzuren. De inname van 2 gram omega 3 per dag halveerde de ernst van de opvliegers en had bij 70 procent van de vrouwen een positief effect.3 Ook vitamine E kan de frequentie en ernst van opvliegers verminderen,4 net als acupunctuur, die na 12 behandelingen een ‘opvallende klinische verbetering’ gaf.5 Ook een pollenextract hielp opvliegers te verminderen in een trial met 54 vrouwen in de overgang.6 En black cohosh (zilverkaars) heeft een lange traditie voor de behandeling van ‘vrouwenproblemen’ en kan worden gebruikt tegen opvliegers en stemmingswisselingen. Het is zo effectief dat de Duitse zorginstantie het gebruik van 40 mg per dag heeft goedgekeurd. Er zijn echter zorgen dat de plant de uitzaaiing van borstkanker kan verergeren, dus vrouwen met een familiegeschiedenis van borstkanker kunnen het beter niet slikken.7,8
Algemene symptomen: aromatherapie kan helpen tegen algemene overgangsklachten.9 Yoga, tai chi en meditatie kunnen ook de symptomen verlichten.10
Verlies van libido: Ginkgo biloba kan uw seksleven binnen een maand verbeteren, zo blijkt uit een trial onder 202 pre- en postmenopauzale vrouwen die klachten hadden over hun seksuele opwinding.11

[Literatuur:]
1 BMJ, 2003; 326: 469–72
2 J Trace Elem Exp Med, 1992; 5: 237–46
3 Menopause, 2009; 16: 357–61
4 Gynecol Obstet Invest, 2007; 64: 204–7
5 Menopause, 2010; 17: 269–80
6 Climacteric, 2005; 8: 162–70
7 J Womens Health [Larchmt], 2005; 14: 634–49
8 Cancer Res, 2008; 68: 8377–83
9 J Altern Complement Med, 2005; 11: 491–4
10 Maturitas, 2010; 66: 135–49
11 Adv Ther, 2000; 17: 255–62

Advies van Hubbard:

Verklein uw kans op kanker
Een paar eenvoudige veranderingen in uw dieet kunnen de kans op kanker door HST tegengaan, blijkt uit verschillende onderzoeken. Hoe onwaarschijnlijk het ook mag klinken, maar bleekselderij en peterselie kunnen zelfs agressieve borstkanker, veroorzaakt door hormoontherapie, tegengaan. Daarvoor zorgt apigenine, een stof die in deze planten zit.
Het is een flavonoïde die zorgt voor het slinken van tumoren die door progestageen ontstaan, het synthetische hormoon dat deel uitmaakt van hormoontherapie en de anticonceptiepil, zeggen onderzoekers van de Universiteit van Missouri. Het stofje doodt kankercellen, voorkomt uitzaaiingen en hindert de genetische codes die kankergroei bevorderen. Dit was echter het geval bij laboratoriummuizen, en dat is geen garantie dat het bij mensen ook helpt.1
Kurkuma, het kruid dat Indisch eten zijn specifieke smaak en kleur geeft, lijkt hetzelfde effect op kankercellen te hebben. Het kruid wordt gewonnen uit de wortel van de plant. De stof curcumine die erin zit, blijkt de ontwikkeling van tumoren in de borst te vertragen en zelfs tot stilstand te brengen.
Onderzoekers aan de Universiteit van Missouri ontdekten dat het kruid de kankerverwekkende effecten van HST belemmerde door de groeifactoren te blokkeren die de bloedtoevoer naar de tumoren vergroot.

[Literatuur:]
1 Horm Cancer, 2012; 3: 160-71
2 Menopause, 2010; 17: 178-84

Bron: Medischdossier.org Bryan Hubbard